فرق بیمه اجباری و بیمه اختیاری و مشاغل آزاد

بر اساس قانون تامین اجتماعی بیمه به دو دسته عمده تقسیم می شود:

الف: بیمه اجباری: بیمه اجباری شامل تمامی مشمولین قانون کار و كسانی است كه در قبال دریافت مزد و حقوق در كارگاه‌ها، كارخانه ها و شركت‌ها مشغول به كارند.

ب: بیمه های خویش فرما:

بیمه خویش فرما به دو دســته تقسیم می شود:

۱. بیمه اختیاری

۲. بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد

بیمه اختیاری مناسب چه کسانی است ؟

باید گفت این نوع پوشش بیمه ای مناسب کسانی است که تحت پوشش بیمه خاصی نیستند. متقاضی این نوع بیمه، مستقیما با مراجعه به شعب سازمان تامین اجتماعی (در حال حاضر این خدمت به صورت غیرحضوری نیز ارائه می شود) خواهان انعقاد قرارداد بیمه اختیاری می‌شود و موظف است خود، حق بیمه را در زمان تعیین شده پرداخت کند.

درصورت عدم پرداخت حق بیمه در موعد مقرر قرارداد بیمه او باطل می‌شود و متقاضی موظف است در چارچوب ضوابط مجددا درخواست خود را ارائه کند.

سازمان تامین اجتماعی از زمان ثبت تقاضای بیمه اختیاری در دفتر شعبه موظف است حداکثر در مدت دو ماه موضوع را بررسی و استحقاق یا عدم استحقاق را کتبا به متقاضی اعلام کند.

متقاضیانی که هنگام ارائه تقاضا بیشتر از نه ماه از قطع پرداخت حق بیمه آن‌ها نگذشته باشد از انجام معاینات پزشکی معاف هستند. چنانچه بیمه شدگان اختیاری با اشتغال در كارگاه‌های مشمول قانون كار و تامین اجتماعی تحت پوشش بیمه اجباری قرار بگیرند یا مشمول صندوق‌های بیمه ای دیگر شوند موظف اند آن را كتبا به اطلاع سازمان برسانند تا برای قطع بیمه اختیاری آنان اقدام شود.

شرایط بیمه اختیاری: 

• داشتن حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه
• داشتن حداکثر ۵۰سال سن (مرد و زن) در صورتی که سن متقاضی در زمان تقاضا بیش از ۵۰ سال باشد باید، معادل مدت مازاد سنی، ســابقه حق بیمه را بپردازد.
• برای مثال، اگر متقاضی بیمه اختیاری ۵۵ ساله باشد داشتن پنج سال سابقه الزامی است.
• متقاضیانی که بیش از ده سال ســابقه پرداخت حق بیمه را داشته باشند از شرط ســنی معاف اند و با هر سنی می‌توانند بیمه شوند.

درصد حق بیمه اختیاری:

درصد حق بیمه متقاضیان بیمه اختیاری ۲۶ درصد دستمزد و حقوق توافق شده است.

بیمه اختیاری بر اساس حق بیمه مذکور تمامی تعهدات بیمه ای را شامل می‌شود.

متقاضیان بیمه اختیاری می‌توانند دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه را خود مشخص کنند، برای این منظور باید آن را بین حداقل و حداکثر دستمزد هر سال تعیین کنند.

بیمه شدگان اختیاری می‌توانند با ارائه درخواست، هر دو سال یكبار، دستمزد مبنای محاسبه حق بیمه ماهانه خود را ۱۰ درصد افزایش دهند.

بیمه شدگان اختیاری موظف اند حق بیمه خود را حداکثر تا آخرین روز دو ماه بعد به شعبه تامین اجتماعی پرداخت کنند، در غیر این صورت قرارداد منعقدشده از اولین روز ماهی که حق بیمه پرداخت نشده لغو می‌شود و ادامه بیمه موکول به درخواست جدید خواهد بود.

اولین پرداخت حق بیمه باید همزمان با انعقاد قرارداد صورت گیرد.

چنانچه متقاضی واجد شرایط تشخیص داده شد باید حداکثر در مدت بیست روز از تاریخ اعلام آن برای انعقاد قرارداد به شــعبه مراجعه کند و حداکثر در مدت ده روز پس از انعقاد قــرارداد بیمه اختیاری، حق بیمه را از تاریخ درخواســت به صورت یکجا پرداخت کند.

تعهدات سازمان در قبال بیمه شدگان اختیاری:

بیمه شدگان اختیاری خدمات زیر را دریافت خواهند کرد: مستمری بازنشستگی، فوت و ازكارافتادگی کلی، هزینه کفن و دفن، همانند بیمه شدگان اجباری وسایل کمک پزشکی.

لازم به ذکر است که کمک هزینه ازدواج، ازکارافتادگی جزئی، غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری، و بیمه بیکاری شامل بیمه شدگان اختیاری نمی‌شود؛ زیرا این بیمه شدگان دارای کارفرما نیســتند و در کارگاه‌های مشمول قانون کار اشتغال ندارند.

از انواع بیمه سازمان تامین اجتماعی، بیمه بیکاری است که مربوط به زمانی است که فرد شغل ندارد و این بیمه زمانی اجرایی و عملیاتی می‌شود که کارگر نزد سازمان تأمین اجتماعی سابقهٔ بیمه داشته و به‌صورت غیرارادی بیکار شده باشد، اما اگر تخلفی کرده باشد و یا به دلیل محکومیت قضایی شغل خود را از دست دهد نمی‌تواند از این بیمه بهره‌مند شود.

یک تفاوت دیگر بیمه اجباری و اختیاری در این است که بیمه بیکاری فقط به افرادی که دارای بیمه اجباری باشد تعلق می‌گیرد و در صورتی که فرد بیمه اختیاری داشته باشد نمی‌تواند از بیمه بیکاری بهره‌مند شود، زیرا این بیمه شدگان دارای کارفرما نیستند به همین دلیل غرامت دستمزد ایام بیکاری نیز بهره‌مند نمی‌شوند.

در پرداخت هزینه‌های بیمارستان، در بیمه اختیاری ۱۰ درصد به عنوان فرانشیز (در بیمه بخشی از خسارت را بیمه‌گذار باید پرداخت کند) باید پرداخت شود، اما در بیمه اجباری هیچ هزینه به بیمارستان‌های تامین اجتماعی پرداخت نمی‌شود و رایگان است.

سه نرخ حق بیمه در بیمه‌های اختیاری و بیمه زنان خانه دار وجود دارد، ۱۲، ۱۴ و ۱۶ درصد که در هریک از این پرداخت‌ها دولت دو درصد حق بیمه پرداخت می‌کند در حالیکه ۳۰ درصد حق بیمه شامل بیمه ‌های اجباری می‌شود.